Avrupa’da hanehalkları harcanabilir gelirlerinin ne kadarını tasarruf ediyor?

İnsanlar çeşitli nedenlerle gelirlerinin bir kısmını tasarruf ederler. İhtiyati tasarruf, tüm Avrupa ülkelerinde en yaygın nedenlerden biridir. Bir sonraki adım yaşlılık için tasarruf yapmaktır.

Eurostat verilerine göre AB haneleri 2022’de harcanabilir gelirlerinin ortalama %12,7’sini tasarruf etti. TÜİK’e göre Türkiye’de bu oran yüzde 10,5’ti.

COVİD-19 salgını döneminde ciddi oranda artan hane halkı tasarruf oranı artık salgın öncesi seviyelere yaklaşıyor. Ülkeler arasındaki büyük farklılıklar dikkate değerdir.

Peki aileler harcanabilir gelirlerinin ne kadarını tasarruf ediyor? Hanehalkı tasarruf oranları en yüksek ve en düşük olan ülkeler hangileri? Akademisyenler Avrupa ülkeleri arasındaki önemli farklılıkları nasıl açıklıyor?

Hanehalkı harcanabilir geliri, bir hanenin vergiler ve transferler sonrasında harcayabileceği ve tasarruf edebileceği gelirdir. Hanehalkı tasarruf oranı, hanehalkı tasarruflarının harcanabilir gelire oranıdır.

Almanya ve Hollanda en yüksek tasarruf oranlarına sahip

AB istatistik ofisi Eurostat’a göre 2022 yılında brüt (brüt) hane halkı tasarruf oranı Yunanistan’da -%4 ile Almanya’da %19,9 arasında değişiyor. TÜİK’e göre AB’de yüzde 12,7 olan bu oran Türkiye’de yüzde 10,5.

Yedi AB ülkesinde hane halkı tasarruf oranı %15’in üzerindeydi. Almanya’yı %19,4 ile Hollanda, %18,1 ile Lüksemburg ve %17,1 ile Fransa takip ediyor.

Yunanistan ve Polonya harcanabilir gelirlerinden fazlasını harcadı

Yunanistan (-%4) ve Polonya (-%0,8) hane halkı tasarruf oranlarının olumsuz olduğu ülkeler olarak öne çıkıyor. Bu, bu iki ülkedeki ailelerin gayri safi harcanabilir hane gelirlerinden daha fazlasını harcadığını gösteriyor. Bu da önceki dönemlerde biriktirdikleri birikimleri kullandıklarını ya da harcamalarını finanse etmek için borç aldıklarını gösteriyor.

Yunanistan ve Polonya’nın da aralarında bulunduğu 12 AB üyesi ülkede tasarruf oranı 2022’de yüzde 10’un altında kaldı.

Diğer bazı Avrupa ülkelerinde tasarruf oranları şu şekilde: İsviçre (%23,4), İsveç (%16), Avusturya (%15,2), Belçika (%12,9), İtalya (%9,8) ve Birleşik Krallık (%6,5).

Haritada görüldüğü gibi hane halkı tasarruf oranları Batı, İskandinav, Güney ve Doğu ülkeleri gibi Avrupa’nın farklı bölgeleri arasında güçlü bir ayrım göstermiyor. Sadece üç Baltık ülkesinde bu oran yüzde 5’in altında.

AB’de ailelerin kişi başına tasarrufları 2 bin 723 avroya eşit

Oranlardan ziyade rakamlara bakıldığında AB’de ailelerin 2022’de kişi başına düşen tasarrufları 2 bin 723 euro olarak gerçekleşti. AB’de bu rakam Yunanistan’da -523 euro, Lüksemburg’da ise 8 bin 136 euro arasında değişiyor. EFTA ülkesi İsviçre, 13 bin 676 euro ile kişi başına en yüksek hanehalkı tasarrufuna sahip Avrupa ülkesi olarak öne çıktı.

Lüksemburg’un yanı sıra şu ülkelerde de kişi başına hane halkı tasarrufu 4 bin avroyu aştı: Almanya (5 bin 912), Hollanda (5 bin 638), Avusturya (4 bin 567), İsveç (4 bin 48), Fransa ( 4 bin 287), Norveç (4 bin 243) ve Danimarka (4 bin 67)

Yunanistan ve Polonya’nın negatif değerler kaydettiği yedi AB ülkesinde kişi başına hanehalkı tasarrufu bin avronun altında kaldı.

Eurostat’ta 2022 yılı Türkiye verileri mevcut değil. TÜİK verilerine ve Merkez Bankası döviz kuruna göre kişi başına hane halkı tasarrufu 680 avroya ulaştı.

COVID-19 öncesi seviyelere yaklaşılıyor

Son yirmi yıla bakıldığında, hem AB’de hem de Avro Bölgesi’nde hane halkı tasarruf oranları, COVID-19 salgını sırasında, yani 2020 ve 2021’de önemli ölçüde arttı. AB tasarruf oranı, 2002’den 2019’a kadar %11,6 ile %13,5 arasında nispeten sabit kaldı.

Salgın öncesinde AB’de bu oran hiçbir zaman yüzde 13,5’i geçmemişti. Bu oran 2020’de yüzde 18,5’e yükseldi ve 2021’de yüzde 16,4’e ulaştı. 2022 verileri, AB tasarruf oranının Kovid-19 öncesi seviyelere yaklaştığını gösteriyor.

Tasarruf nedenleri: belirsizlik ve ihtiyati tasarruf

Tasarrufların Kovid-19 krizi sırasında önemli ölçüde artmasının bir nedeni de bazı tüketici harcama fırsatlarının sınırlı olmasıdır. Buna konaklama, eğlence ve seyahat hizmetlerinin satın alınması da dahildir.

REKLAM

Eurostat’a göre, ekonomik belirsizlik dönemlerinde hane halkı tasarruf oranlarının artması muhtemeldir çünkü hane halkı iş kaybı riski arttığında daha fazla tasarruf yapma eğilimindedir. Ayrıca pek çok temel olmayan mal ve hizmete yapılan harcamaları da erteleyebilir.

Yakın zamanda yapılan bir akademik çalışma, Kovid-19 salgını sırasındaki artışı “ihtiyati tasarruf” teorisiyle açıklıyor. Belirsizliğin artması tasarrufları olumlu etkiliyor çünkü aileler temkinli davranıyor ve belirsizlikten korunmak istiyor. Bu durumda tüketim azalırken tasarruf eğilimi artıyor.

2008-2011 verilerine dayanan akademik bir makaleye göre ihtiyati tasarruf, tüm Avro Bölgesi ülkelerinde en yaygın tasarruf nedenlerinden biridir. Bunu yaşlılık için yapılan tasarruflar takip ediyor. Vergi sisteminin yapısı ile sosyal güvenlik ve refah sistemlerinin cömertliği ile bağlantılı değişkenlerin de hane halkı tasarruflarının önemli belirleyicileri olduğu kanıtlanmıştır.

Ülkeler arasındaki farklılıklar büyük ve kalıcıdır

Avrupa Komisyonu’nun yayınladığı rapora göre tasarruf oranlarındaki farkın yarısından fazlasını gelir düzeyi, yaşa bağımlılık ve belirsizlik açıklıyor.

“AB’de hane halkı tasarruf oranları: neden bu kadar farklı?” başlıklı çalışma, 25 AB ülkesinde 2000-2012 yılları arasındaki tasarruf oranlarını inceliyor. Makaleye göre, hane halkı tasarruf oranları AB ülkeleri arasında önemli farklılıklar gösteriyor ve bu farklılıkların zaman içinde kalıcı olduğu ortaya çıkıyor.

REKLAM

Zengin ülkelerde daha yüksek tasarruf oranı

Bu araştırmaya göre gelir; Hanehalkı tasarrufları üzerinde olumlu bir etkisi vardır. Zengin ülkelerin tasarruf oranlarının daha yüksek olmasının nedeni budur. Yaş da önemli bir faktördür. Çünkü çalışma çağındaki nüfus, yaşlılara ve gençlere göre daha fazla tasarruf etme eğiliminde. Zayıf kamu maliyesi de aileleri daha fazla tasarruf yapmaya teşvik ediyor. Bu araştırma aynı zamanda yüksek enflasyonun düşük hane halkı tasarruf oranlarıyla bağlantılı olduğunu da buldu.