Pakistan’da seçimler: Hangi adaylar ve partiler yarışıyor, değişim olacak mı?

241 milyon nüfuslu nükleer silaha sahip ülkenin onlarca yıldır yaşadığı ekonomik krize, Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) uyguladığı ağır kurtarma programına, yüksek enflasyona ve diğer sorunlara rağmen eski Başbakan İmran’ın hapsedilmesi gazete manşetlerinde yer alıyor. Son seçimlerin galibi Khan.

Ordunun iktidarı ele geçirmesi, sıkıyönetim, siyasi huzursuzluklar, militan grupların yükselişi ve Hindistan’la yapılan savaşların gölgesinde, ülkenin 76 yıllık tarihinde 12. seçim yapılacak.

Parlamentonun alt meclisinde (Ulusal Meclis) 44 siyasi parti, 70’i kadınlara ve azınlıklara ayrılmış olmak üzere toplam 266 sandalyeden pay almak için yarışıyor.

Yasaya göre, seçimlerden sonra yeni parlamento bir başbakan seçecek. Hiçbir parti salt çoğunluğu elde edemezse parlamentoda en çok sandalyeye sahip olan parti koalisyon hükümeti kurabilecek.

Yarışa kimler katılıyor?

Kadınların rolünün sembolik olmaktan öteye gidemediği Pakistan siyasetine erkeklerin yanı sıra üç parti hakimdir.

Bunlar; Pakistan Müslüman Birliği-Navaz (PML-N), Pakistan Tehrik-e-Insaf (Pakistan Adalet Hareketi/PTI) ve Pakistan Halk Partisi (PPP).

En büyük parti PML-N’dir. Oy pusulasında iki eski başbakan Navaz Şerif ve kardeşi Şahbaz Şerif yer alıyor.

Siyasi bir hanedanın (ailenin) üyesi olan Bilawal Butto Zardari liderliğindeki PPP, ülkenin güneyinde bir güç tabanına sahip.

Bilawal Butto Zerdari’nin başbakan olmak için yeterli oyu alması pek mümkün olmasa da Navaz Şerif liderliğindeki koalisyon hükümetinin parçası olabilir.

Ancak Pakistan’da kamuoyunun gündeminde olan, PTI kurucusu, eski efsane kriket oyuncusu ve İslamcı siyasetçi Imran Khan’ın oylamada yer almaması.

Pakistan’da başbakanların yolsuzluk iddiaları ve davalarıyla takip edilmesi bir norm haline gelmesine ve birçok liderin tutuklanmasına, görevden alınmasına veya görevden alınmasına rağmen, eski Başbakan İmran Han’a yönelik hukuki sürecin yoğunluğu eşi benzeri görülmemiş bir düzeyde.

Khan şu anda hapiste ve üçü geçen hafta olmak üzere şimdiye kadar dört mahkumiyet cezasına çarptırıldı. Bu nedenle seçimlere katılması ve kamu görevlerinde bulunması yasaktır.

Birkaç gün içinde 10 yıl, 14 yıl ve en sonunda da 7 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Hakkında açılan 150’den fazla dava var.

Partisi PTI, kendisine adil bir kampanya şansı verilmediğini söylüyor.

Muhafazakar Müslüman ülkenin bir kesimine hitap eden küçük dini siyasi partilerin çoğunluk kazanma şansları yok ancak bir koalisyon hükümetinin parçası olabilirler.

Pakistan ordusu sandıkta görünmese de perde arkasında gerçek ve tek güçtür.

Ordu, Güney Asya ülkesini 76 yıllık tarihinin yarısından fazlasında yönetti. Çoğu hükümet kararında son söz her zaman ordunun elindeydi.

Yeni hükümetin karşı karşıya olduğu temel sorunlar nelerdir?

Yeni hükümetin yapacakları uzun bir listesi olacak. Bunlar;

Ekonomiyi onarın, Taliban yönetimindeki komşu Afganistan’la ilişkileri yeniden rayına oturtun, çökmekte olan altyapıyı onarın ve devam eden elektrik kesintilerini çözün. Ayrıca militan dini ve ayrılıkçı grupları kontrol etmek.

Pakistan, döviz rezervlerini desteklemek ve temerrüde düşmekten kaçınmak için Uluslararası Para Fonu’nun ve ülkenin milyarlarca dolar finansman sağladığı Çin ve Suudi Arabistan gibi zengin müttefiklerinin kurtarma paketlerine güvendi. Uzun zamandır beklenen 3 milyar dolarlık kurtarma paketini Temmuz 2023’te onaylayan IMF, bu yıl yüzde 24 civarındaki yüksek enflasyonun devam edeceği ve yoksulluk seviyelerinin artacağı uyarısında bulundu.

Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi Pakistanlılar da artan yaşam maliyetiyle boğuşuyor. İnsanlar her gece doğalgaz kesintisi ve saatlerce süren elektrik kesintisi ile uğraşıyor. Şu ana kadar hiçbir hükümet elektrik krizini çözmeyi başaramadı.

Afganistan’ı kontrol eden Taliban örgütünün liderleriyle ilişkiler, Pakistan’ın aralarında yaklaşık 1,7 milyon Afgan’ın da bulunduğu ülkede yasadışı olarak yaşayan yabancıları tutuklayıp sınır dışı etmeye başlamasıyla kötüleşti. İki komşu, sınır ötesi militan saldırıları nedeniyle düzenli olarak birbirlerini suçluyor ve çatışmalar genellikle kilit geçiş noktalarında yaşanıyor.

Pakistan, 2022 yazında 1.700 kişinin ölümüne, ülkenin üçte birinin sular altında kalmasına ve milyarlarca dolar zarara yol açan sel felaketiyle sarsıldı.

İngiltere merkezli yardım kuruluşu İslami Yardım’a göre, hasar gören ve yıkılan evlerin yalnızca %5’i tamamen yeniden inşa edilebildi.

Pakistan Talibanı (Tahrik-i-Tulabai Pakistan), hükümeti devirmek ve İslami bir halifelik kurmak için savaşa yeniden başladı.

Öte yandan ülkenin güneybatısındaki Beluc ayrılıkçıları bağımsızlık ve ülke kaynaklarından daha fazla pay almak istiyor. Beluc silahlı grupları zaman zaman güvenlik güçlerine saldırıyor.

Atmosfer nasıl?

Pakistanlıların çoğu yıllardır süren siyasi çatışmalardan ve yaşam standartlarında hiçbir iyileşmenin olmamasından bıkmış durumda. Sokaktaki insanlar bu seçimden sonra her şeyin farklı olacağına inanmadıklarını söylemekten korkmuyorlar.

İmran Han’ın adaylıktan men edilmesi, “sandıkta sadakatlerini kanıtlama” sözü veren destekçilerini çileden çıkardı. Ancak Khan ve takipçileri üzerindeki yoğun hukuki ve güvenlik baskısı onları ciddi şekilde yıprattı.

Ayrıca tüm PTI seçmenlerinin sandık başına gidip gitmeyeceği de belli değil.

Analistlere göre oyların adil sayılacağının garantisi yok.

Pakistan Dışişleri Bakanlığı, aralarında Avrupa Birliği ve yabancı büyükelçiliklerden gelenlerin de bulunduğu 92 uluslararası seçim gözlemcisinin görevde olacağını duyurdu.

Kamuoyunun duyarlılığını etkileyen bir diğer faktör de, hapis cezasını çekmekten kaçınmak için dört yıl yurtdışında sürgünde kalan ve Ekim 2023’te Pakistan’a dönen eski Başbakan Navaz Şerif’in gelişiydi.

Dönüşünden birkaç hafta sonra mahkumiyet kararları bozuldu ve kendisine dördüncü kez göreve gelme şansı verildi.

Yıllardır süren tartışmalara rağmen büyük bir popülerliğe sahip. Uzmanlara göre Navaz Şerif’in başbakanlık görevine giden yolu oldukça düz görünüyor.

Sorunsuz ama hızlı bir şekilde Pakistan’a dönen Navaz Şerif ve aşılmaz görünen hukuki engellerle karşı karşıya kalan İmran Han, seçim yarışının önde gelen iki ismi.

Bu durum birçok kişinin mevcut koşullar altında Navaz Şerif’in kazanacağının neredeyse kesin olduğuna inanmasına neden oluyor.

İnsan hakları örgütleri seçimlerin özgür veya adil olma ihtimalinin düşük olduğunu söylüyor. Uzmanlar, Khan’ın 2022’de devrilmesinden bu yana yaşanan tüm siyasi “saçmalıkların” düzen karşıtı duyguları körüklediği konusunda uyarıyor.

Bu durum seçmenler arasında artan ilgisizliği körüklüyor ve seçmen katılımının düşük olması riskini doğuruyor, bu da seçimlerin güvenilirliğini daha da zayıflatacak.

Hoşnutsuzluk ve bölünmelerin ortasında, Pakistan’da anlaşmaya varabilecek ve anlamlı bir değişim üzerinde çalışabilecek güçlü bir koalisyon oluşturmak son derece zor olacak.

Pakistan’da patlamalar: 24 ölü

Bu arada seçimlere sadece birkaç saat kala yerel yetkililer, ülkenin güneybatı kesimindeki Belucistan eyaletindeki seçim adaylarının ofislerinin yakınında meydana gelen iki patlamada 24 kişinin öldüğünü ve düzinelerce kişinin yaralandığını söyledi.

Yetkililer yaptıkları açıklamalarda oy verme kabinlerinde güvenliği artırdıklarını söyledi.

İlk saldırı Pişin bölgesinde bağımsız bir adayın seçim bürosu yakınında meydana geldi ve 14 kişinin ölümüne neden oldu.

Belucistan eyaleti enformasyon bakanına göre, Qilla Saifullah kasabasındaki ikinci patlama dini parti Jamiat Ulemayi Islam’ın ofisinin yakınında meydana geldi.

Buradaki patlamada 10 kişinin hayatını kaybettiği kaydedildi.

Saldırının kim veya kimler tarafından gerçekleştirildiği henüz bilinmese de olayın sorumluluğunu üstlenen olmadı.

Seçim Komisyonu sözcüsü yaptığı açıklamada, “Seçim Komisyonu, Belucistan Genel Sekreteri ve Genel Müfettişinden acil bir rapor istedi ve onları olayların arkasındakilere karşı harekete geçmeye yönlendirdi.” dedi.